İlk Türk Devletlerinde Toplum Yapısı
Boylar halinde yaşayan Türkler, atlı göçebe kültürünün getridiği özellikler ve her an düşmanla karşılaşma ihtimalinden dolayı disiplinli ve teşkilatlıdır. Her boy kendi beyinin başkanlığında sosyal, iktisadi ve idari bir teşkilata sahiplerdir. Boylar birleşerek budunları oluştururlar. Amaç birlik ve beraberliği sağlayarak güven içinde güçlü bir şekilde yaşamaktır. İslamiyetten önce Türk toplumunda siyasî teşkilatlanmanın en üst kademesinde "il" denilen devlet bulunmaktaydı. İl, boyların ve budunların birleşmesiyle meydana gelen, bir devlet başkanının sorumluluğu ve yönetimi altında, siyasî bir iş birliğinden oluşuyordu. Türk il'i (devleti) toprak, halk, töre (ortak hukukî ve idarî düzen) unsurlarının birleşik yapısı içinde, vatanı koruyan, milleti huzur ve barış içinde yaşatan siyasî bir kuruluştur.
Bu dönemde Orta Asya'nın coğrafyası sebebiyle;
-Bozkır iklimi sebebiyle hayvancılık gelişme göstermiştir.
-Hayvancılığa bağlı olarak otlak bulma ve su arayışı göçebe hayat tarzını zorunlu kılmıştır.
-Tarım faaliyetleri az da olsa yerleşik hayata geçinceye kadar ırmak kenarlarında gerçekleştirilmiştir.
Sosyal ve İktisadi Hayat;
1. Eski Türklerde Ataerkil (babaerkil) aile yapısı görülür.
2. Tek eşlilik esastır. Erkek tarafı kızın ailesine kalın yada kalıng denilen bir bahşiş verirdi.
3. Eski Türklerde 3. ve 4. aylarda yeni yıl (soğuk yemek) festivalleri düzenlenirdi. Atalar ve Gök Tanrı için kurbanlar kesilirdi.
4. 9. ayda ise nüfus sayımı yapılır ve vergiler toplanırdı. Vergi memurlarına ağıcı, ımga ya da amga denirdi.
5. Türkler dokumacılık ve demircikte gelişmişlerdir.
6. O dönemde orta Asya‘nın en önemli ticari etkinliği Çinlilerle yapılan hayvan ipek takasıdır.
7. Orhun yazıtlarında geçen; açların doyurulması, açıkların giydirilmesi ve fakirlerin zenginleştirilmesi gibi ifadelerle Toy şölenleri sosyal devlet anlayışını yansıtmaktadır.
8.Eski Türk geleneğine göre toplum sosyal sınıflara ayrılmaz; ancak orug, uguş, boy, budun ve il olmak üzere beş farklı birimden oluşur.
9.Türk boylarına ait isimler, genellikle bu boyların siyasî ve sosyal özelliklerini ifade ederdi.
Örneğin ; kuvvet ve sağlamlık ifade edenlere Türk, Kayı, Kınık; boylar birliğine katılanların sayısına göre
Dokuz-Oğuz, On-Uygur; adam veya insan manasında Hun;
askerî ve siyasî olaylar etkisiyle oluşan boylar Hazar, Uygur, Sibir,Bulgar diye adlandırılmıştır.
Boyların birleşmesiyle oluşan sosyal topluluk da bodun (halk topluluğu) olarak isimlendiriliyordu.
Genellikle boylar arasındaki sıkı iş birliğine dayalı olan budunun başında bir han bulunurdu.
Din ve İnanış;
1. Eski Türklerin en eski inanışlarının totemizm olduğuna dair izler vardır.
2. Bunu dışında Türkler dağ, tepe, ağaç, orman, su, gök gürültüsü, şimşek gibi doğa olaylarını kutsal kabul etmişlerdir.
3. Ölen kişilerin cenaze törenleri ile günahlarından arındırılmasının ardından bu kişinin yaşayan yakınlarını koruduğuna inanılırdı (Atalar Kültü).
4. Şamanizm de din adamlarına şaman, kam ya da baksı denirdi.
5. Cenaze törenlerine Yuğ mezarlarına Kurgan mezar taşlarına Balbal denirdi.
6.Cenaze törenlerinde yuğ aşı denilen bir yemek dağıtılırdı.
7. Tek Tanrı inancı vardı. (Gök Tanrı).
8. Şamanizm den kalan kırmızı kurdele bağlamak, eşikten atlamak ve loğusa şerbeti ikram etmek gibi bazı gelenekler Anadolu‘da varlığını sürdürür.
9. Türkler tarih boyunca totemizm, animizm, Budizm, maniheizm, Hıristiyanlık, Musevilik ve İslamiyet gibi pek çok din içinde yer almıştır.
Bu dönemde Orta Asya'nın coğrafyası sebebiyle;
-Bozkır iklimi sebebiyle hayvancılık gelişme göstermiştir.
-Hayvancılığa bağlı olarak otlak bulma ve su arayışı göçebe hayat tarzını zorunlu kılmıştır.
-Tarım faaliyetleri az da olsa yerleşik hayata geçinceye kadar ırmak kenarlarında gerçekleştirilmiştir.
Sosyal ve İktisadi Hayat;
1. Eski Türklerde Ataerkil (babaerkil) aile yapısı görülür.
2. Tek eşlilik esastır. Erkek tarafı kızın ailesine kalın yada kalıng denilen bir bahşiş verirdi.
3. Eski Türklerde 3. ve 4. aylarda yeni yıl (soğuk yemek) festivalleri düzenlenirdi. Atalar ve Gök Tanrı için kurbanlar kesilirdi.
4. 9. ayda ise nüfus sayımı yapılır ve vergiler toplanırdı. Vergi memurlarına ağıcı, ımga ya da amga denirdi.
5. Türkler dokumacılık ve demircikte gelişmişlerdir.
6. O dönemde orta Asya‘nın en önemli ticari etkinliği Çinlilerle yapılan hayvan ipek takasıdır.
7. Orhun yazıtlarında geçen; açların doyurulması, açıkların giydirilmesi ve fakirlerin zenginleştirilmesi gibi ifadelerle Toy şölenleri sosyal devlet anlayışını yansıtmaktadır.
8.Eski Türk geleneğine göre toplum sosyal sınıflara ayrılmaz; ancak orug, uguş, boy, budun ve il olmak üzere beş farklı birimden oluşur.
9.Türk boylarına ait isimler, genellikle bu boyların siyasî ve sosyal özelliklerini ifade ederdi.
Örneğin ; kuvvet ve sağlamlık ifade edenlere Türk, Kayı, Kınık; boylar birliğine katılanların sayısına göre
Dokuz-Oğuz, On-Uygur; adam veya insan manasında Hun;
askerî ve siyasî olaylar etkisiyle oluşan boylar Hazar, Uygur, Sibir,Bulgar diye adlandırılmıştır.
Boyların birleşmesiyle oluşan sosyal topluluk da bodun (halk topluluğu) olarak isimlendiriliyordu.
Genellikle boylar arasındaki sıkı iş birliğine dayalı olan budunun başında bir han bulunurdu.
Din ve İnanış;
1. Eski Türklerin en eski inanışlarının totemizm olduğuna dair izler vardır.
2. Bunu dışında Türkler dağ, tepe, ağaç, orman, su, gök gürültüsü, şimşek gibi doğa olaylarını kutsal kabul etmişlerdir.
3. Ölen kişilerin cenaze törenleri ile günahlarından arındırılmasının ardından bu kişinin yaşayan yakınlarını koruduğuna inanılırdı (Atalar Kültü).
4. Şamanizm de din adamlarına şaman, kam ya da baksı denirdi.
5. Cenaze törenlerine Yuğ mezarlarına Kurgan mezar taşlarına Balbal denirdi.
6.Cenaze törenlerinde yuğ aşı denilen bir yemek dağıtılırdı.
7. Tek Tanrı inancı vardı. (Gök Tanrı).
8. Şamanizm den kalan kırmızı kurdele bağlamak, eşikten atlamak ve loğusa şerbeti ikram etmek gibi bazı gelenekler Anadolu‘da varlığını sürdürür.
9. Türkler tarih boyunca totemizm, animizm, Budizm, maniheizm, Hıristiyanlık, Musevilik ve İslamiyet gibi pek çok din içinde yer almıştır.